Art deco je umjetnički i dizajnerski pravac koji je obilježio razdoblje između dvaju svjetskih ratova, okvirno od 1910-ih do kasnih 1930-ih godina. Razvio se iz želje da se starim, povijesnim stilovima suprotstavi estetika suvremenog svijeta – industrijalizacije, luksuza, brzine i optimizma. Ime je dobio po velikoj pariškoj izložbi “Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes” iz 1925. godine, koja je taj stil predstavila svijetu kao simbol napretka i modernosti.
Art deco je u srži spoj tradicije i industrije. On inspiraciju vuče iz kubizma, futurizma, drevnog Egipta i Mezopotamije, ali koristi moderne materijale poput kroma, čelika, aluminija, stakla i bakelita. Za razliku od tada popularne secesije, koja je slavila prirodne, tekuće forme, art deco donosi oštre linije, geometrijske oblike, simetriju i upečatljive kontraste. Cilj mu je izgledati luksuzno, moćno i tehnički savršeno.
Ovaj stil nije ostao zatvoren samo u galerijama. Naprotiv, on je vješto osvojio svakodnevicu. Njegova estetika vidljiva je u arhitekturi najvažnijih svjetskih gradova, u dizajnu vlakova, automobila i brodova, u namještaju, rasvjeti, modnim dodatcima i plakatima. U New Yorku su upravo neboderi postali simbol art decoa: Chrysler Building i Empire State Building sjaje metalnim dekoracijama i stepenastim vrhovima koji podsjećaju na rakete i zoru tehnološke budućnosti.
No jednako snažan dojam art deco ostavlja i u dekorativnim umjetnostima
U interijerima dominiraju zrcala, lakirani namještaj, stilizirani uzorci poput cik-cak linija, sunčevih zraka, zigurat oblika i i V-oblikovanih uzoraka (ševrona). U modi se naglašavaju glamur i rafiniranost – nizovi bisera, krzna, rese, kratke haljine i koktel zabave postaju dio “Roaring Twenties” kulture, u ritmu jazza i plesa do jutra. Hollywood, tada u svom usponu, preuzima estetske elemente art decoa i širi njegov sjaj širom svijeta kroz film.
Art deco je bio savršen prikaz društvenog duha nakon Prvog svjetskog rata – vjera u bolju budućnost, tehnološki napredak i slobodnije načine života. Ipak, Velika depresija i izbijanje Drugog svjetskog rata postupno su usporili njegovu ekspanziju. Nakon 1940-ih, funkcionalniji i skromniji dizajn modernizma preuzeo je primat. Usprkos tome, art deco nije nestao. Danas se smatra vječnim simbolom luksuza i stilskog identiteta 20. stoljeća.
Njegove zgrade su zaštićeni spomenici, modni dizajneri i dalje crpe inspiraciju iz glamuroznih geometrija, a revival ovog stila u interijerima pokazuje da se elegancija art decoa savršeno uklapa i u suvremene prostore. Njegova privlačnost proizlazi iz ravnoteže: jednako je dekorativan koliko i funkcionalan, jednako povijestan koliko i futuristički. Art deco ostaje vizualni jezik epohe koja je slavila hrabrost, luksuz i napredak. To je dizajn koji se sluša očima – i uvijek govori glasno. I dodajmo, art deco je naslijedio art nouveau, a više o tom umjetničkom pokretu možete doznati ovdje.
10 zanimljivosti o art decou:
- Mnogi motivi art decoa inspirirani su arheološkim otkrićima drevnog Egipta nakon pronalaska Tutankamonove grobnice 1922. godine.
- Prve moderne reklame koje koriste glamur i seksualnu privlačnost pojavile su se upravo u art deco dizajnu.
- Art deco vlakovi poput “Streamlinera” oblikovali su vizualni identitet javnog prijevoza u SAD-u.
- Brojni art deco neboderi imali su vrhove dizajnirane tako da simboliziraju rast industrije i snagu kompanija koje su ih gradile.
- Dizajneri su se ponosili korištenjem egzotičnih materijala – slonovače, ebanovine, galalit plastike i školjki.
- Art deco nakit često je imao mehanizme koji se transformiraju – npr. broševi koji se dijele u dva dijela.
- U automobilskoj industriji pojavio se “aerodinamički” art deco dizajn koji je najavio buduće sportske linije vozila.
- Neki najpoznatiji art deco interijeri danas se nalaze u brodovima i oceanlinerima koji nikada nisu napuštali muzejsku zaštitu.
- U mnogim gradovima kino dvorane iz ere art decoa smatraju se najljepšim povijesnim zdanjima.
- Art deco je prvi globalni dizajnerski stil koji je aktivno koristio nove industrijske tehnologije u masovnoj proizvodnji.
